Omdat de stand van de aarde ten opzichte van de zon een beetje scheef is, schijnt de zon in de zomer het meest op het noordelijk halfrond van de aarde en in de winter op het zuidelijk halfrond.
Bij het begin van de herfst en de lente is de stand van de zon er precies tussenin.
Op het noordelijk halfrond begint de herfst meestal op 22 of 23 september.

Ook de temperatuur is van invloed op de kleur van de bladeren. Als de temperatuur beneden de 5 °C komt, werken de wortels van de bomen niet meer. De boom wil zijn bladeren dan kwijt en zorgt er zelf voor dat de bladeren worden afgestoten.
De boom maakt namelijk een randje met een kurkachtige stof tussen de takken de bladeren, waardoor de bladeren afsterven zodra het kurklaagje klaar is.

In de herfst zie je heel veel padden-stoelen. Dat je er dan zoveel ziet heeft te maken met het mycelium, de zwamvlok. Uit dit ondergrondse schimmeldraden-netwerk groeien de paddenstoelen.
Soms groeit het mycelium in een ringvorm en dan krijg je een heksenkring. Er zijn eetbare, maar nog veel meer oneetbare en zelfs (zeer) giftige en dodelijke paddenstoelen. Laat ze dus lekker staan.

Het lijkt wel of er in de herfst veel meer spinnen zijn. Toch zijn er in de herfst niet meer spinnen en spinnenwebben dan in andere seizoenen. Je ziet ze alleen beter. De meest voorkomende spin in Nederland is de kruisspin. Die legt in de zomer eitjes en de kleine spinnetjes zijn in de herfst volwassen. Die maken een web en leggen zelf eitjes, die in het volgend voorjaar weer uitkomen.

Er zijn maar erg weinig dieren die echt een winterslaap houden. In Nederland zijn dat bijvoorbeeld de egel, de vleermuis en de hazelmuis, die je op de foto ziet. Sommige dieren gaan in winterrust.
Ze slapen wel veel, maar worden af en toe wakker om iets te eten. Eekhoorns krijgen in de winter zelfs hun jongen.
Buiten Nederland zijn vooral beren bekend om hun winterslaap.

Veel dieren krijgen in de late herfst een dikkere vacht, de wintervacht, die is vooral bedoeld is om lekker warm te blijven. De haren worden langer en vaak krijgen de dieren onder de lange haren nog een vacht van donsharen. Maar er zijn ook dieren die een totaal andere kleur krijgen, zoals de sneeuwhaas op de foto. Die valt door zijn witte winterkleed bijna niet op in de sneeuw en is veiliger voor roofdieren.

Download de woordzoeker, kruiswoordpuzzel of andere puzzel van deze Flipping-pagina.
De afbeeldingen die je op deze Flipping-pagina ziet, kun je omdraaien door erop te klikken.
In de tekst kom je woorden tegen, die je ook kunt vinden in de puzzel die je gedownload hebt. Bij een woordzoeker lees je een zin als je alle woorden hebt ingevuld.
Voor je juf of meester is er ook een antwoordblad 

In veel landen gaat in het laatste weekend van oktober de klok 1 uur achteruit. Dit noemen we de wintertijd. Door de klok te verzetten lijkt het alsof het ’s morgens al wat eerder licht is, als je het vergelijkt met de zomertijd. Overigens is de wintertijd de ‘echte’ tijd en is de zomertijd verzonnen om energie te besparen. Weet jij een handig ezelsbruggetje om het te onthouden?

Als de bomen en struiken hun bladeren hebben laten vallen, lijkt de boom dood. Niets is minder waar.  Aan de takken zie je allerlei knoppen, groot of klein.
Als het in de lente weer warmer wordt zullen ze gaan uitlopen en bloemen en bladeren gaan vormen.
Ken je de mooie katjes zie je vaak in de bloemenwinkel ziet?

Omdat het in de herfst vochtig is in het bos, krijgen allerlei mos soorten de kans om te groeien en hun sporen achter te laten. Mossen zijn erg belangrijk in het bos: ze beschermen de bodem, houden vocht vast en bieden een goede omgeving voor het ontkiemen van vruchten en zaden. Ook bieden ze een leefruimte aan veel kleine insecten. De meeste mossen zijn beschermd, zoals het rimpelmos (foto).

In de herfst krijgen volwassen insecten minder energie. Het is kouder, de dagen zijn korter en er is minder voedsel.
De meeste insecten sterven als de winter invalt of zijn dan al dood. Meestal hebben ze dan wel eitjes gelegd voor een volgende generatie. Ook zijn er insecten die in de herfst wegkruipen. De larve van een libel (foto) blijft de hele winter onder water en in de lente is het een volwassen libel en vliegt weg.

Kikkers en padden houden een winterslaap. Kikkers kruipen diep weg in een modderpoel of zoeken iets warmer water op. Padden overwinteren op het land onder een hoop bladeren of in een holletje onder een stapel planken of stenen. Padden kunnen zich ook in losse grond ingraven.  

De herfst gaat vaak gepaard met behoorlijke herfststormen. In dit jaargetijde valt de meeste regen in het jaar. Gemiddeld zo’n 242 millimeter.
Dit komt door de combinatie van warmte en wind. Het is dan nog niet zo koud, dus er zit meer vocht in de lucht en er zijn ook veel stormen. Een paraplu als je op stap gaat is dus handig! Overigens regent het in Nederland niet overal even veel.

Als de dagen korter worden en de nachten langer, krijgen planten en bomen minder licht voor de fotosynthese. Prachtige kleuren en tinten van de bladeren in het najaar zijn het gevolg. Bovendien krijgt iedere struik of boom elk jaar weer net een andere kleur. Ook de temperatuur heeft invloed op de verkleuring van de bladeren.

In de herfst kun je in het bos allerlei bessen en vruchten vinden van de bomen die er groeien. Aan de bomen groeien allerlei bessen en vruchten die graag gegeten worden door de vogels.
Op de grond vind je eikels, kastanjes, beukennootjes, hazelnoten en nog veel meer. Het is voedsel voor de vele bosdieren, zoals zwijnen, eekhoorns en muizen.

Veel vogels trekken in de herfst naar streken op de wereld waar het warmer is dan bij ons. We noemen dat trekvogels. Als het weer lente wordt keren ze terug. Bekende trekvogels zijn de ooievaar, die helemaal naar Afrika trekt om te over-winteren en de zwaluw. Ook zijn er vogels die uit het hoge noorden komen en hier overwinteren, omdat het daar te koud is. Dit soort vogels noemen we wintergasten.

Er zijn 4 soorten vlinders die een winterslaap houden: de gehakkelde aurelia (die je op de foto ziet),
de citroenvlinder, de dagpauwoog en de kleine vos. De gehakkelde aurelia en de citroenvlinder  doen dat buiten, maar de dagpauwoog en kleine vos durven soms een plekje in huis of schuur zoeken om te wachten tot de lente komt.

Er zijn veel dieren die in de herfst een voorraad eten aanleggen om de winter door te komen. Je kent vast wel de eekhoorn. Deze rappe klimmer met zijn mooie pluimstaart houdt niet echt een winterslaap. Af en toe wordt hij wakker en gaat dan op zoek naar een lekker nootje in de voorraden die hij her en der in het bos heeft verstopt.

In de herfst en winter is het eerder donker buiten. Het daarom erg belangrijk dat je op straat goed opvalt. Of het nou lopend is, of op de fiets. Maar zeker op de fiets moet je goed opvallen. Jouw fiets, maar jij ook. Zorg er dus voor dat je lampen het goed doen, dat je wielen velgstrepen hebben en dat je jas een heldere kleur heeft, of reflecterende strepen of iets dergelijks. En zeker als het regent!